ต้นไม้ใหญ่ยืนต้น 4

105 จันทน์ผา จันทน์แดง/Dracaena cochinchinensis

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Dracaena cochinchinensis (Lour.) S.C.Chen.
ชื่อพ้อง    
---Draco saposchnikowii (Regel) Kuntze
---Dracaena saposchnikowii Regel
---Dracaena loureiroi Gagnep.
---Aletris cochinchinensis Lour.
ชื่อสามัญ     ---
ชื่ออื่น     ---จันผา,จันแดง, ลักจั่น,ลักกะจั่น
ชื่อวงศ์    ---ASPARAGACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ไทย
เขตกระจายพันธุ์    ---จีน ญี่ปุ่น เวียตนาม ไทย ลาว

                 จันทน์ ผาหรือจันทน์แดงคือต้นไม้ต้นเดียวกัน เพราะในไทยจะเห็นจันทน์ผาอยู่ 2 ต้นคือชนิดต้นที่มีใบกว้างและต้นที่มีใบแคบคม เคยคิดนะว่าจันทน์ผาคือต้นใบ กว้างและจันทน์แดงคือต้นใบแคบ ปลายเรียวแหลม นั่นล่ะคิดผิดเลย เพราะชื่อในวงพฤกษศาสตร์ใช้เรียกกันอยู่ชื่อเดียว และความกว้างหรือแคบของใบยึดถือเป็นความต่างชนิดของพันธุ์ไม่ได้
จันทน์ผาหรือจันทน์แดงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า "ลักจั่น" ซึ่งหมายถึงต้นไม้ที่ไม่ใช่ต้นหมากหรือมะพร้าว แต่ก็สามารถออกดอกเป็นจั่นได้อย่างจั่นหมากหรือมะพร้าว คือไปลักจั่นหมาก มะพร้าวมาออกได้ที่ต้นของมันเอง
 จันทน์ผานิยมปลูกเป็นไม้ประดับสำหรับจัดสวนมาก การขนย้ายจันทน์ผาแบบไม่มีดินติดรากละก็เตรียมสตางค์ไว้เสียค่าปรับได้ เพราะเหตุที่ว่าถูกขนจากป่าเอามาขายจนจะหมดป่าอยู่แล้วบางทีขุด ถอน ตัดทอนกันมาทำเป็นบ้างไม่เป็นบ้างตายไปอย่างน่าเสียดาย เลยถูกหมายหัวซะเลย
ประโยชน์ของจันทน์ผาในทางเป็นพืชสมุนไพรอย่างดีเลิศคือนำมาทำเป็น "น้ำยาอุทัย" ที่ผสมน้ำดื่มแต่โบราณนั่นแหละ โดยใช้เปลือกจันทน์ผาที่ยืนต้นแห้งตายแล้ว แก่นจะเป็นสีแดง นำมาบดให้ละเอียดเป็นผงผสมน้ำ  มีกลิ่นหอม ดังนั้น กลิ่นและสีของน้ำยาอุทัยจึงไม่ใช่สารสังเคราะห์ แต่มาจากต้นไม้ชนิดนี้นั่นเอง คุณสมบัติ ช่วยดับกระหายคลายร้อน
การขยายพันธุ์ กิ่งแก่ปักชำ ในดินที่ชุ่มชื้นและแสงแดดรำไร ควรผสมดินลูกรังหรือหินให้มากในหลุมดินที่จะปลูก เพราะหากปลูกลงในดินล้วนๆยอดของจันทน์ผาที่จะเกิดใหม่จะลีบตีบเล็กลง ไม้ต้นนี้ชอบฝังรากลงในหินใต้ดิน และสามารถทนแล้งได้อย่างดีเยี่ยม
ลักษณะ เป็นไม้ต้นที่มีกิ่งก้านมากเปลือกต้นสีครีมอ่อน มีรอยแผลของใบติดๆกัน ใบขนาดกว้าง3-7ซม.ยาว50-80ซม.เรียงแบบสลับฐานใบจะโอบคลุมลำต้น ไม่มีก้านใบ ดอกขนาด0.7-1ซม.สีครีมหรือเขียวอมเหลือง ช่อดอกใหญ่ออกที่ปลายยอดยาวถึง100ซม.ผลกลมสีน้ำตาลอมเขียวมักจะมี1เมล็ด
 พบในท้องถิ่นทั่วไปโดยเฉพาะบนเขาหินปูน ต้นโตเต็มที่สูงได้ถึง17เมตรมีเรือนยอดได้ถึง100ยอด    
ที่คล้ายกัน Draceana angustifolia พร้าวพันลำ  

ระยะเวลาออกดอก : เดือนกรกฎาคม-เดือนสิงหาคม
ขยายพันธุ์ :เพาะกล้าจากเมล็ดหรือการแยกกอ    

106 เลือดมังกร/Dracaena draco

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Dracaena draco (L.) L.
ชื่อพ้อง    
---Asparagus draco L.
ชื่อสามัญ     ---Canary Islands dragon tree, Drago
ชื่ออื่น     ---เลือดมังกร
ชื่อวงศ์    ---ASPARAGACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---หมู่เกาะคะเนรี, เคปเวิร์ด, โมร็อคโค
เขตกระจายพันธุ์    ---ยุโรป-ปอร์ตุเกส สเปน

รูปภาพจากหนังสือ Botanica' Pocket Trees & Shrubs
by Random House Australia Pty Ltd

ชื่อ สกุลDracaenaมาจากภาษากรีกว่า drakianaหมายถึง มังกรเพศเมีย ซึ่งสื่อถึงลักษณะพิเศษของ Dracaena dracoที่มีน้ำยางสีแดงภายในลำต้น บางตำราว่า ชื่อสกุลนี้มาจากความศรัทธาของชาวเกาะเนรีที่มีต่อต้นไม้ชนิดหนึ่ง นั่นคือ Dragon Tree หรือ D. draco นั่นเอง ซึ่งนอกจากจะมีน้ำยางสีแดงแล้ว ยังมีลำต้นใหญ่มีใบสีเขียวแผ่กิ่งก้านสาขาคล้ายหัวมังกรอีกด้วย
 เป็นต้นไม้ที่มีลำต้นกลมเมื่อโตเต็มที่จะมีเนื้อไม้อยู่ภายใน ดอกบานตอนกลางคืนมีกลิ่นหอม เลี้ยงง่ายขยายพันธุ์ง่ายโดยการตอนกิ่งปักชำ ชอบดินร่วนระบายน้ำดี เมื่อเล็กต้องการแสงแดดรำไรถึงครึ่งวันพอโตเต็มที่สามารถปลูกในที่ที่มีแสงแดดตลอดวัน

107 สะเดาบ้าน/Azadirachta indica

ชื่อวิทยาศาสตร์    ---Azadirachta indica A.Juss.
ชื่อพ้อง    
---Azadirachta indica var. minor Valeton
---Azadirachta indica var. siamensis Valeton
---Azadirachta indica subsp. vartakii Kothari, Londhe & N.P.Singh
---Melia azadirachta L.
---Melia indica (A. Juss.) Brandis
ชื่อสามัญ    ---Neem Tree, Neem, Indian Lilac, Pride of china, Siamese neem tree
ชื่ออื่น    ---สะเลียม กะเดา กาเดา เดา
ชื่อวงศ์    ---MELIACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---อนุทวีปอินเดีย ได้แก่ อินเดีย บังคลาเทศ ศรีลังกา
เขตการกระจายพันธุ์    ---อินเดีย อินโดนีเซีย มาเลเซีย พม่า ปากีสถาน ศรีลังกา ไทย หมู่เกาะมัลดิฟ

ไม้ ยืนต้นผลัดใบขนาดกลาง สูง 5-10เมตร ทุกส่วนมีรสขม ยอดอ่อนแตกใหม่สีน้ำตาลแดง เปลือกสีเทาปนดำแตกเป็นร่อง เล็กๆ หรือเป็นสะเก็ด เปลือกที่กิ่งอ่อนเรียบใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ มีใบย่อย7-9คู่ ใบย่อยรูปหอกเบี้ยวเล็กน้อยขอบใบหยักฟันเลื่อย ดอกช่อออกที่ปลายกิ่งขณะแตกใบอ่อน กลีบดอกสีขาวมีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ผล รูปกลมรี ฉ่ำน้ำ ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีเหลืองอมเขียวผิวเรียบขนาด1.5-2ซม.มีเมล็ดเดียว สะเดาจะให้เมล็ดเมื่ออายุ5ปีขึ้นไป
ปลูก สะเดานอกจากจะทำให้คิดถึงสะเดาน้ำปลาหวานแล้ว สรรพคุณทางด้านเป็นสมุนไพรก็ใช่ย่อยตำรายาไทยใช้ก้านใบเป็นยาแก้ไข้ทุกชนิด เปลือก ต้น ผล ดอกใช้ได้หมด แถมเมล็ดและใบมีสารอาซาดิเรซติน(Azadirachtin) ใช้สกัดเป็นยาฆ่าแมลงชนิดต่างๆได้หลายชนิด ฉะนั้นเมื่อนำมาปลูก จึงไม่ค่อยมีปัญหาเรื่องโรคแมลง นิยมปลูกเป็นแนวบังลม หรือให้ร่มเงาเพราะมีระบบรากลึกแข็งแรงทำให้ลำต้นแข็งแรง และทนแล้งได้ดีมาก

ระยะออกดอก : ในช่วงเดือนธันวาคม-เดือนมีนาคม
ขยายพันธุ์ : เมล็ด ตอนกิ่งและปักชำ

108  หูกวาง/Terminalia catappa

ชื่อวิทยาศาสตร์    ---Terminalia catappa Linn.
ชื่อพ้อง    
---Badamia commersonii Gaertn.
---Buceras catappa (L.) Hitchc.
---Catappa domestica Rumph.
---Juglans catappa (L.) Lour.
---Myrobalanus catappa (L.) Kuntze
---Myrobalanus terminalia Poir.
---Terminalia badamia DC.
---Terminalia intermedia Bertero ex Spreng.
---Terminalia latifolia Blanco
---Terminalia moluccana Lam.
---Terminalia myrobalana Roth
---Terminalia ovatifolia Noronha
---Terminalia paraensis Mart.
---Terminalia procera Roxb.
---Terminalia rubrigemmis Tul.
---Terminalia subcordata Humb. & Bonpl. ex Willd.
ชื่อสามัญ    ---Singapore Almond , Indian Almond, Tropical almond,Sea Almond
ชื่ออื่น    ---ตาปัง, โคน, หลุมปัง, คัดมือ,ตัดมือ
ชื่อวงศ์    ---COMBRETACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---อินเดียจนถึงตอนเหนือของทวีปออสเตรเลีย
เขตการกระจายพันธุ์    ---มาดากัสการ์ เอเซียเขตร้อน ตอนเหนือออสเตรเลีย

         ไม้ต้นผลัดใบขนาดใหญ่เป็นไม้ท้องถิ่นของภาคใต้ มักขึ้นตามชายฝั่งทะเล ต้นสูง 10-25 เมตร  เปลือกเรียบสีน้ำตาล เรือนยอดแผ่กว้างกิ่งก้านเรียงในแนวราบ เป็นชั้นๆคล้ายฉัตร ต้นโตเต็มที่เรือนยอดมักจะเปลี่ยนเป็นรูปไข่
ใบ เดี่ยวเรีงเวียนสลับเป็นกลุ่มตามปลายกิ่ง แผ่นใบรูปไข่กลับกว้าง8-15ซม.ยาว10-25ซม. ฐานใบกลมหรือค่อนเป็นรูปหัวใจ เนื้อใบหนาผิวใบเรียบเป็นมัน
 ดอกเล็กสีขาวออกเป็นช่อตามง่ามใบไม่แตกแขนง ช่วงปลายเป็นดอกเพศผู้ช่วงล่างเป็นดอกสมบูรณ์เพศ ผลสีเขียวสด เรียบเป็นมัน มีสันแคบสองสันชัดเจน
        เนื้อไม้ใช้ในการก่อสร้าง เปลือกต้นใช้ย้อมหนังสัตว์ ทำหมึก เมล็ดในผลรับประทานได้ ให้น้ำมันคล้ายน้ำมันอัลมอนด์

ออกดอก2ครั้งใน1ปี : คือในเดือน พฤศจิกายน-มกราคมและ มิถุนายน-สิงหาคม
ขยายพันธุ์ : ด้วยเมล็ด

109 หลิว/Salix babylonica

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Salix babylonica Linn.
ชื่อพ้อง
---Salix babylonica var. szechuanica Görz
---Salix cantoniensis Hance
---Salix chinensis Burm. f.
---Salix elegantissima K. Koch
---Salix matsudana Koidz.
ชื่อสามัญ     ---Weeping Willow, Babylon weeping willow.
ชื่ออื่น     ---หลิว
ชื่อวงศ์    ---SALICACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ประเทศจีน
เขตกระจายพันธุ์    ---ยุโรป แอฟริกาใต้ ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สหรัฐอเมริกา

ไม้ ต้นขนาดกลาง ผลัดใบ สูง 10-15 เมตรเปลือกสีน้ำตาลเรือนยอดโปร่ง กิ่งก้านสีเขียวหรือน้ำตาลอ่อน ห้อยลู่ลง ใบเดี่ยวรูปใบหอกแคบๆ ปลายใบและโคนใบแหลม ขอบใบเป็นจักละเอียด เกลี้ยงใต้ใบสีเขียวอ่อน
ดอกไม่มีกลีบดอกดอกตัวผู้ตัวเมียอยู่แยกต้น เป็นไม้ปลูกเลี้ยงเจริญเติบโตได้ดีในดินเกือบทุกประเภท มักขึ้นอยู่ตามริมแม่น้ำ
 ขยายพันธุ์ : ด้วยวิธีการตอนกิ่งและวิธีการปักชำกิ่ง

110 มหาพรหม/Mitrephora winitii

ชื่อวิทยาศาสตร์    ---Mitrephora winitii Craib
ชื่อสามัญ    ---
ชื่ออื่น    ---มหาพรหม
ชื่อวงศ์    ---ANNONACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---พืชถินเดียวของประเทศไทย
เขตการกระจายพันธุ์    ---พบเฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ ในเขตจังหวัดเพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์

ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก พบในป่าดิบแล้งติดต่อกับป่าดิบชื้นทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ตั้งแต่จ.กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรีและประจวบคีรีขันธ์ ที่ระดับความสูง 100-600เมตร ต้นสูง 5-15 เมตรเปลือกต้นหนาและฉ่ำน้ำสีน้ำตาลเข้ม มีกลิ่นฉุน มีช่องอากาศเป็นจุดๆ กิ่งอ่อนมีขนนุ่ม เนื้อไม้เหนียว แตกกิ่งจำนวนมาก ทรงพุ่มกลม ลำต้นมักเอียงและแตกกเ่งยอดใหญ่เป็น2-3ยอด
ใบ เดี่ยวรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ กว้าง5-7ซม.ยาว12-16ซม.ผิวใบโคนใบมนเบี้ยว ปลายใบแหลม ใบหนา ผิวใบสากเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบด้านบนเป็นร่อง ด้านล่างเป็นสันนูนเด่น
ดอกเดี่ยวมีกลีบดอกชั้นนอก 3กลีบ สีขาว กลีบดอกชั้นในประกบเป็นรูปกระเช้า  และมีลายสีม่วงแดงอ่อนๆเป็นแถบบนปลายกลีบ ดอกบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง7-8ซม. กลิ่นหอมและแรงในช่วงค่ำ
ผลเป็นผลกลุ่ม มีผลย่อย10-16ผล ก้านผลย่อยสั้นมาก ผลย่อยกลมรีกว้าง1.5ซม.ยาว2-2.5ซม.เปลือกผลมีขนนุ่มสีเหลือง มีเมล็ดหลายเมล็ด
การขยายพันธุ์ขยายด้วยการเพาะเมล็ด และทาบกิ่งโดยใช้มะป่วนเป็นต้นตอจะได้ดอกเร็ว แต่ทรงพุ่มจะสวยไม่เท่าที่ได้จากการเพาะเมล็ด ชอบแล้งควรปลูกในที่ดอน ถ้าน้ำเยอะใบจะดกและออกดอกน้อย
เป็น พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยที่มีการสำรวจพบครั้งแรกโดยพระยาวนิจวนันดร ใน จ.ประจวบคีรีขันธ์เมื่อพ.ศ.2464 ตั้งชื่อให้เป็นเกียรติแก่ผู้สำรวจพบ

ระยะออกดอก : เดือน กุมภาพันธ์-เดือนเมษายน
ขยายพันธุ์ : ด้วยการเพาะเมล็ด และทาบกิ่ง

111 ลำพู/Sonneratia caseolaris

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Sonneratia caseolaris (Linn.) Engler
ชื่อพ้อง
---Blatti acida (L. f.) Lam.
---Rhizophora caseolaris L.
---Sonneratia acida L. f.
---Sonneratia evenia Blume
---Sonneratia neglecta Blume
---Sonneratia obovata Blume
---Sonneratia ovalis Korth.
ชื่อสามัญ     ---Cork tree, Mangrove apple, Crabapple mangrove,
ชื่ออื่น     ---ลำพู
ชื่อวงศ์    ---SONNERATIACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ป่าชายเลนเขตร้อน
เขตกระจายพันธุ์    ---แอฟริกา ศรีลังกา มาลเซีย อินโดนีเซีย ตะวันออกเฉียงเหนือของออสเตรเลีย , นิวแคลิโดเนีย ,เกาะไหหลำ ใน ประเทศจีน และ ฟิลิปปิ

เป็น ไม้ยืนต้น สูง 8-20 เมตร เมื่ออายุน้อยเปลือกเรียบ และแตกเป็นร่องลึก เป็นสะเก็ดเมื่ออายุมากขึ้น บริเวณโคนต้นจะพบรากอากาศโผล่อยู่เต็มไปหมด ใบลำพูเป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม แผ่นใบรูปรี   ปลายใบแหลมทู่ ถึงเป็นติ่งสั้นๆ ฐานใบรูปลิ่ม เส้นใบไม่เด่นชัด ก้านใบค่อนข้างแบน   สีแดงเรื่อๆ
ดอก ออกเดี่ยวๆที่ปลายกิ่ง วงกลีบเลี้ยงเป็นหลอดตื้นๆ รูปถ้วย ปลายแยกเป็นแฉกลึก 8 แฉก โคนกลีบเลี้ยงด้านในสีออกแดง เกสรเพศผู้จำนวนมาก โคนก้านสีแดง ปลายสีขาว ร่วงง่ายภายในวันเดี่ยว  ส่วนผลมีเนื้อและมีเมล็ด  ฝังอยู่ในเนื้อผล ผลรูปกลม  สีเขียวอ่อน กลีบเลี้ยงแผ่บานออก ผลสุกมีกลิ่นหอมและนิ่ม
การ เจริญเติบโต ขึ้นในเขตป่าชายเลนค่อนข้างจืด หรือมีช่วงระยะเวลา ที่ระดับความเค็มของน้ำน้อยเป็นเวลานาน มักขึ้นเป็นกลุ่ม ตามริมชายฝั่งแม่น้ำที่เป็นดินเลนเหนียว และลึก

ระยะออกดอก : เดือน สิงหาคม-ธันวาคม
ระยะออกผล : เดือนตุลาคม-กุมภาพันธ์
ขยายพันธุ์ : ด้วยการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา, ป่าในกรุง เขตประเวศ

112 ลำแพน/Sonneratia ovata

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Sonneratia ovata backer
ชื่อพ้อง---No synonyms are recorded for this name.
ชื่อสามัญ     ---Mangrove Apple
ชื่ออื่น     ---อีกาย ลำแพนเขา
ชื่อวงศ์    ---SONNERATIACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---เอเซียตะวันออกเฉียงใต้และบางส่วนของหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก
เขตกระจายพันธุ์    ---ภาคใต้ของจีน ( ไหหลำ ) เวียตนาม ไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย นิวกินี และออสเตรเลีย

ไม้ ยืนต้นขนาดกลาง สูงระหว่าง10-15เมตร เปลือกต้นสีเทาดำแตกสะเก็ด ทรงพุ่มโปร่ง กิ่งก้านลู่ลง ก้านใบแข็งหนาเป็นสัน ใบหนาสีเขียวเข้มยอดอ่อนสีแดง  ดอกสีขาวผลรูปกลมมีฐานกลีบเลี้ยงดอกรองรับขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดและตอน กิ่ง
ลำแพนมีลักษณะทั่วไปคล้ายลำพูมากแตกต่างที่ลำแพนไม่มีรากอากาศบริเวณโคนต้นเหมือนลำพู

ขยายพันธุ์ : ด้วยการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา, ป่าในกรุง เขตประเวศ

113 ตะโกสวน/Diospyros malabarica

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Diospyros malabarica (Dehr.) Kostel. var. malabarica
---Diospyros biflora Blanco
---Diospyros citrifolia Wall. ex A.DC.
---Diospyros embryopteris Pers.
---Diospyros glutinifera (Roxb.) Wall.
---Diospyros glutinosa J.Koenig ex Roxb.
---Diospyros peregrina (Gaertn.) Gürke
---Diospyros siamensis Hochr.
---Embryopteris gelatinifera G.Don
---Embryopteris glutinifera Roxb.
---Embryopteris glutinifolia Link
---Embryopteris peregrina Gaertn.
---Garcinia malabarica Desr.
ชื่อสามัญ     ---Malabar ebony, Black-and-white ebony, Pale moon ebony
ชื่ออื่น     ---ตะโกไทย มะเขือเถื่อน ขะนิง ถะยิง มะสุลัวะ
ชื่อวงศ์    ---EBENACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ทวีปเอเซีย
เขตกระจายพันธุ์    ---อินเดีย ศรีลังกา เนปาล บังคลาเทศ พม่า ไทย กัมพูชา ลาว มาเลเซีย อินโดนีเซีย

  ไม้ยืนต้นไม่ผลัดใบสูงถึง 15 เมตร โตช้า ต้นเล็กมักคดงอ ส่วนต้นโตจะเปลาตรง เปลือกสีเทาดำแตกเป็นร่องตามยาว ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปขอบขนานแกมรูปหอกกลับ โคนใบรูปลิ่มทู่ ขอบใบเรียบ  เนื้อใบเกลี้ยงหนา สีเขียวเข้ม
ดอกแยกเพศอยู่ต่างต้น ดอก สีขาวขนาดเล็ก ออกดอกเดี่ยวใกล้ซอกใบปลายยอด กลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ4-5กลีบ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน

ผลกลมมนด้านนอกมีขนนุ่ม จุกผลมีขนสีน้ำตาล ผลมีเนื้อมีหลายเมล็ด เมื่อสุกสีเหลืองอมเขียว ผลรับประทานได้มีรสหวาน เป็นไม้เนื้อแข็งเหนียว  พบในป่าดิบแล้ง ชอบแสงแดดจัด ขึ้นได้ดีในดินแทบทุกชนิด

ระยะออกดอก : เดือนกุมภาพันธ์-เดือนพฤษภาคม
ขยายพันธุ์ : ด้วยการเพาะเมล็ด

114 พลับพลา/Microcos tomentosa

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Microcos tomentosa Sm.
ชื่อพ้อง    
---Grewia affinis Hassk.
---Grewia blumei Hassk.
---Grewia cumingiana Turcz.
---Grewia paniculata Roxb.
---Grewia paniculata Roxb. ex DC.
---Grewia paniculata var. minor Kunt
ชื่อสามัญ     ---
ชื่ออื่น     ---คอมส้ม กะปกกะปู ค่อม พลา ลาย สากกะเบือดง สากกะเบือละว้า จับมือแก พลาขาว พลาลาย น้ำลายควาย
ชื่อวงศ์    ---TILIACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ทวีปเอเซีย
เขตกระจายพันธุ์    ---พม่า กัมพูชา ลาว เวียตนาม จีน อินโดนีเซีย อินเดีย ศรีลังกา

ไม้ ต้นขนาดกลางสูง10-20เมตร ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ แตกกิ่งต่ำ โคนต้นเป็นพูพอนต่ำ เปลือกนอกสีน้ำตาลปนเทา แตกล่อนเป็นแผ่นสะเก็ดบางๆ เปลือกในสีขาว
ใบ เดี่ยวเรียงสลับรูปไข่กลับ แกมรูปขอบขนาน กว้าง3-8ซม.ยาว 8-17ซม.ปลายใบมีติ่งแหลม โคนใบมน ขอบใบหยักฟันเลื่อยจนถึงเรียบ ผิวใบมีขนปกคลุมทั้งสองด้าน ดอกออกเป็นช่อยาว3-15ซม.ตามปลายกิ่ง และซอกใบ ดอกตูมรูปกลม กลีบเลี้ยง5กลีบ กลีบดอก5กลีบสีเหลืองอ่อนดอกในช่อมีจำนวนมาก ดอกบานเต็มที่ขนาด1-1.5ซม.     

ผล สดแบบมีเนื้อเมล็ดเดียว ขนาดผลกว้าง0.5-1ซม.ยาว1-1.5ซม. ผลสุกสีม่วงดำรับทานได้ เมล็ดแข็งรูปไข่ ชอบแดดจัดขึ้นได้ดีในดินเกือบทุกชนิด
ประเทศไทยพบขึ้นกระจายทั่วประเทศ ตามป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบแล้งและป่าดงดิบชื้น

ระยะออกดอก : เดือนเมษายน-เดือนพฤษภาคมผลแก่เดือน มิถุนายน-เดือนธันวาคม
ขยายพันธุ์ : ด้วยการเพาะเมล็ด
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา

115 แสมขาว/Avicennia alba

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Avicennia alba Blume
ชื่อสามัญ     ---Api Api, Api Api Putin
ชื่ออื่น     ---แสม(กลาง), แหม, แหมเล (ใต้), พีพีเล (ตรัง)
ชื่อวงศ์    ---ACANTHACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ชายฝั่งทะเลเขตร้อนหรือกึ่งร้อน
เขตกระจายพันธุ์    ---พบกระจายทั่วโลก โดยเฉพาะ อินเดีย เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ตอนเหนือของออสเตรเลีย

ไม้ ต้นสูง10-20เมตร เป็นพันธุ์ไม้เบิกนำ มักขึ้นเป็นกลุ่มตามเลนงอกใหม่ ริมฝั่งทะเลหรือบริเวณปากแม่น้ำ ลักษณะลำต้นไม่มีพูพอน ต้นเปลาตรงรูปทรงกรวยสั้นๆ แตกกิ่งระดับต่ำ กิ่งแขนงห้อยลง เปลือกสีเทาถึงคล้ำ ไม่มีช่องอากาศ มักมีสีสนิมหรือสีคล้ำซึ่งเกิดจากเชื้อราติดตามกิ่งและส่วนบนของต้น รากหายใจรูปดินสอ สูง 15-30 ซม.แผ่กระจายหนาแน่นรอบโคนต้น
ใบ เดี่ยวเรียงตรงข้ามตั้งสลับฉาก แผ่นใบรูปรีแกมรูปหอก ขนาดกว้าง3-5ซม.ยาว5-15ซม.เนื้อใบอวบน้ำแกมเหนียวคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวคล้ำเป็นมัน ด้านล่างมีขนหนานุ่มสีเทา่อ่อนถึงขาวนวลปกคลุม ใบแห้งม้วนเป็นสีดำ
ดอก แบบช่อกระจุกออกตามปลายกิ่งและง่ามใบใบใกล้ปลายยอด ยาว3-8ซม.มีขนสั้นหนานุ่มสีน้ำตาลอมเหลืองหม่นปกคลุม  ดอกย่อย10-30ดอก สีเหลืองส้มไม่มีก้านดอก ขนาดดอก0.5ซม.
ผล แบบผลแห้งแตกตามรอยประสานเป็น2ซีกรูปคล้ายพริกเบี้ยวค่อนข้างแบนขนาด กว้าง1.5-2ซม.ยาว2.5-5ซม. เปลือกผลย่น อ่อนนุ่มสีเหลืองอมเขียว มีขนสั้นสีเทาอ่อนปกคลุมหนาแน่น ปลายผลเป็นจงอย ผลแก่เปลือกแตกแล้วม้วนเป็นหลอดกลม เมล็ดงอกตั้งแต่อยู่บนต้นมี1เมล็ด

ระยะออกดอก : เดือนมกราคม-เมษายน

116 แสมทะเล/Avicennia marina

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Avicennia marina (Forsk.) Vierh.
ชื่อพ้อง    
---Avicennia alba Blume
---Avicennia intermedia Griff.
---Avicennia mindanaensis Elmer
---Avicennia sphaerocarpa Stapf ex Ridl.
---Avicennia spicata Kuntze
---Sceura marina Forssk.
ชื่อสามัญ     ----Olive Mangrove, Gray Mangrove
ชื่ออื่น     ---ปีปีดำ(ภูเก็ต)
ชื่อวงศ์    ---ACANTHACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ชายฝั่งทะเลเขตร้อนหรือกึ่งร้อน
เขตกระจายพันธุ์    ---แอฟริกาตะวันออก หมู่เกาะในมหาสมุทรอินเดียตลอดจนถึงทะเลจีนใต้ หมู่เกาะโพลีนีเซีย และเกาะเหนือของนิวซีแลนด์

ไม้ ต้นขนาดเล็กสูง3-8เมตร มักแตกกิ่งเป็นพุ่มต่ำ เรือนยอดโปร่ง ไม่มีพูพอน รากหายใจรูปคล้ายดินสอสูง10-20ซม. เปลือกเรียบเป็นมันสีขาวอมเทาหรือขาวอมชมพู เมื่ออายุมากมักล่อนเป็นเกล็ดบางๆคล้ายแผ่นกระดาษ และผิวของเปลือกใหม่เป็นสีเขียวอ่อน
ใบ เดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก แผ่นใบรูปไข่กว้าง ขนาด3-5ซม.ยาว5-8ซม. ขอบใบเรียบและม้วนลงคล้ายหลอด ปลายใบทู่เป็นติ่งแหลมสั้น เนื้อใบอวบน้ำแกมเหนียวคล้ายแผ่นหนัง ผิวใบด้านบนเกลี้ยง สีเขียวเข้มเป็นมันวาว ด้านล่างมีนวลสีขาวหรือขาวอมเทา
ดอก แบบช่อกระจุก ก้านช่อดอกยาว1-5ซม.ดอกย่อย4-12ดอก เรียงเป็นกระจุกแน่นที่ปลายก้านช่อ ดอกย่อยขนาดเล็กสีเหลืองหรือเหลืองอมส้มมีกลิ่นหอม ขนาดดอก0.5ซม.
ผล แห้งแล้วแตกตามแนวประสานเป็น2ซีก รูปทรงไข่กว้าง เบี้ยว ถึงเกือบกลม แบนด้านข้าง ขนาดกว้าง1.5-2ซม.ยาว1.5-2.5ซม. เปลือกผลบางอ่อนนุ่ม มีนวลสีเขียวอมเหลือง ผิวเปลือกเป็นรอยย่น มีขนสั้นนุ่มปกคลุม ปลายผลไม่เป็นจงอย เมื่อแก่เต็มที่เปลือกแตกม้วนเป็นหลอดกลม เมล็ดงอกตั้งแต่อยู่บนต้นมี1เมล็ด
เป็นพันธุ์ไม้เบิกนำ มักขึ้นเป็นกลุ่มตามแนวตะเข็บฝั่งทะเล ในที่ดินทราย เลนทราย และชายฝั่งที่เป็นหาดหินหรือหาดทราย

ระยะออกดอก : เดือนกุมภาพันธ์-มิถุนายน

117 มังคะ/Cynometra ramiflora

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Cynometra ramiflora L.
ชื่อพ้อง    
---Cynometra bijuga Span. ex Miq.
---Cynometra schumanniana Harms---Cynometra whitfordii Elmer
ชื่อสามัญ     ----CYNOMETRA
ชื่ออื่น     ----มะคะ, พังคะ,พังค่า, มะคาก, แมงคะ
ชื่อวงศ์    ---FABACEAE
ถิ่นกำเนิด    ----แอฟริกา
เขตกระจายพันธุ์    ---ศรีลังกา อินเดีย เอเซียตะวันออกเฉียงใต้และหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก

ไม้ ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง8-30เมตร เรือนยอดแผ่กว้าง ลำต้นเปลาตรง บางครั้งมีพูพอน เปลือกขรุขระสีน้ำตาลเทา เปลือกในสีน้ำตาลถึงสีน้ำตาลแกมชมพู
ใบ ประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงเวียนสลับห่างๆ ขนาดใบกว้าง1-3(2-7)ซม.2-6(3-15)ซม. รูปรี รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก โคนใบแหลมเยื้อง ขอบใบเรียบ  เนื้อใบบางคล้ายแผ่นหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน ด้านบนสีเขียวคล้ำ ด้านล่างสีซีดกว่า ใบอ่อนสีชมพู
ดอกแบบช่อเชิงลด ออกตามง่ามใบ ช่อดอกตั้งตรง ยาว1.5-2.5ซม. ดอกย่อยสีขาว กลีบเลี้ยง4กลีบ
กลีบดอก5กลีบ ผลแบบฝักถั่ว สีน้ำตาลอมเขียว ขนาดกว้าง1.5-4ซม.ยาว2-5ซม.ผิวแข็งขรุขระ ขอบเป็นคลื่น หรือมีรอยย่นเล็กน้อย ปลายฝักเป็นจงอยแหลม ฝักแห้งไม่แตก เมล็ดกลมสีน้ำตาลแดง
พบ ตามพื้นที่ไม่ห่างจากชายฝั่งทะเล เช่น ที่ลุ่มน้ำขังป่าพรุ ตามริมฝั่งแม่น้ำ หรือรอยต่อระหว่างแนวหลังป่าชายเลนกับป่าบกที่เป็นเลนแข็ง

ระยะออกดอก : ช่วงเดือนธันวาคม-เมษายน
ขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา

118 หงอนไก่ทะเล/Heritiera littoralis

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Heritiera littoralis Dryan
ชื่อพ้อง    
---Amygdalus litoralis (Dryand.) Kuntze
---Balanopteris tothila Gaertn.
---Heritiera minor Bojer
---Samadera littoralis (Dryander) Oken
---Sutherlandia littoralis J.F.Gmel.
ชื่อสามัญ     ---Looking-glass mangrove
ชื่ออื่น     ---หงอนไก่,ไข่ควาย, ดุหุน
ชื่อวงศ์    ---MALVACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---แนวชายฝั่งทะเลเขตร้อน
เขตกระจายพันธุ์ ---บังคลาเทศ และ อนุทวีปอินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และ แอฟริกา เขตร้อน

ไม้ ต้นไม่ผลัดใบสูง5-15เมตร เป็นไม้ป่าชายเลน ลำต้นมักบิดงอ พูพอนต่ำแผ่เป็นครีบบิดไปมา ไม่มีรากหายใจเปลือกหยาบเป็นเกล็ด มีร่องลึกแตกตามยาว สีน้ำตาลอมชมพูถึงเทาเข้ม
ใบ เดี่ยวเรียงเวียนเป็นกระจุกตามปลายกิ่ง แผ่นใบรูปรี รูปขอบขนาน รูปขอบขนานแกมรูปหอก หรือรูปรีแกมรูปไข่ พบบ่อยที่มีรูปร่างบิดเบี้ยวไม่แน่นอน ขนาดของใบกว้าง5-10ซม.ยาว 10-22ซม.ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย ผิวใบด้านบนสีเขียวคล้ำ ด้านล่างสีเงินเทาขาว แวววาว เนื้อใบหนาคล้ายแผ่นหนัง
 ดอกแยกเพศอยู่ร่วมต้น ออกเป็นช่อเชิงลดแยกแขนงตามง่ามใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อดอกโปร่งยาว10-20ซม.มีดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมาก
ผล แห้งมีปีกเดียวรูปทรงรีขนาดกว้าง4-6ซม.ยาว5-10ซม.ด้านล่างแบน ด้านบนโค้งขึ้นและมีสันตามยาว แผ่กว้างออกไปทางปลายผลคล้ายหงอนไก่ เปลือกผลแข็งสีเขียวเข้มเป็นมันวาวแล้วค่อยๆเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เนื้อผลเป็นเส้นใยอัดแน่น ผลแก่ไม่แตกห้อยลงเป็นกลุ่มตามกิ่ง มี1เมล็ด

ระยะเวลาออกดอก : เป็นช่วงระหว่างเดือนมีนาคม-พฤษภาคมและเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน
ขยายพันธุ์ : ตอนกิ่ง
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา

119 องุ่นทะเล/Coccoloba uvifera

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Coccoloba uvifera
ชื่อพ้อง    
---Coccolobis uvifera (L.) Crantz
---Guaiabara uvifera (L.) House
---Polygonum uvifera L.
ชื่อสามัญ     ---Seagrape, Seaside grape,ฺ Bay grape
ชื่ออื่น     ---ครุฑทะเล
ชื่อวงศ์    ---POLYGONACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---อเมริกากลาง
เขตกระจายพันธุ์    ---เขตร้อนในอเมริกา และ แคริบเบียน รวมถึงภาคใต้ของ ฟลอริดา บาฮามาส มอลตา และ เบอร์มิวดา

ไม้ ต้นสูง 8-10เมตร แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มโปร่ง เปลือกต้นสีค่อนข้างนวล กิ่งอ่อนสีเขียว มีจุดประสีขาวทั่วไป ใบเดี่ยวและมีหูใบรอบข้อ รอบๆลำต้น ดอกสีขาวออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง ผลค่อนข้างกลม ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีม่วงอมเขียว รูปทรงคล้ายแอปเปิ้ลขนาดเล็ก เปลือกและเนื้อผลบาง เมล็ดมีเมล็ดเดียว ในหนึ่งผล
เป็นพันธุ์ไม้ที่มีการเจริญเติบโตเร็วทรงพุ่มกลมกว้าง เหมาะสมกับพื้นที่แห้งแล้ง หรือดินเค็ม  
ผลสุกสีส้มแดงกินสดได้ มีรสชาดหวานอมเปรี้ยวเล็กน้อย และนำเนื้อของผลมาทำแยมได้

ขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด ตอนกิ่ง
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา

120 โกงกางใบเล็ก/Rhizophora apiculata

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Rhizophora apiculata Blume
ชื่อพ้อง    
---Rhizophora candelaria DC.
---Rhizophora conjugata Arn.
---Rhizophora lamarckii Montrouz.
ชื่อสามัญ     ---Mamgrove
ชื่ออื่น     ---โกงกาง, พังกาเล็ก, พังกาทราย
ชื่อวงศ์    ---RHIZOPHORACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ป่าชายเลนเขตร้อน
เขตกระจายพันธุ์    ---อินเดีย ศรีลังกา เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ตลอดถึงหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิกและตอนเหนือของออสเตรเลีย

ไม้ ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่สูง25-30เมตร เรือนยอดรูปกรวยคว่ำและแผ่กว้าง รากค้ำยันสูง3-8เมตรรากค้ำยันแตกแขนงระเกะระกะไม่เป็นระเบียบ โคนรากทำมุมเกือบตั้งฉากกับลำต้นแล้วหักศอกลงดินเกือบเป็นมุมฉาก มีรากอากาศแตกตามกิ่ง เปลือกต้นสีเทาคล้ำหรือสีเทาอม ชมพู เรียบแล้วแตกเป็นร่องตามยาวตื้นๆ บางครั้งแตกตามแนวขวางคั่นไม่เป็นระเบียบคล้ายตารางสี่เหลี่ยม เมื่อทุบเปลือกทิ้งไว้สักครู่เปลือกในจะเป็นสีแดงสดถึงแดงเลือดหมู
ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับฉากออกเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง แผ่นใบรูปรีถึงขอบขนานแกมรูปรี ขนาดกว้าง4-8ซม.ยาว8-18ซม.โคนใบสอบรูปลิ่มถึงมน ชอบใบเรียบปลายใบเป็นติ่งแหลมอ่อนสีดำ ผิวใบเกลี้ยง ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างสีซีดกว่า และมีจุดสีน้ำตาลเล็กๆกระจายทั่วผิวใบ เนื้อใบอวบน้ำแกมเหนียวคล้ายแผ่นหนัง หูใบแคบปลายเรียวแหลมสีชมพูถึงแดงเรื่อ ประกบคู่ที่ปลายยอดยาว4-8ซม.หลุดร่วงง่าย
ดอก แบบช่อกระจุกด้านเดียวแต่ละช่อประกอบด้วยดอกย่อย1คู่ไม่มีก้านดอก  สีเหลืองหรือเหลืองอมเขียว แข็งหนา

ผลแบบผลมีเนื้อเมล็ดเดียว รูปทรงไข่กลับปลายคอด ยาว2-3ซม.ผิวหยาบค่อนข้างขรุขระสีน้ำตาลคล้ำ เมล็ดงอกตั้งแต่อยู่บนต้น ลำต้นใต้ใบเลี้ยงหรือฝัก คล้ายรูปทรงกระบอกขนาด1-1.5ซม.ยาว20-40ซม.มักโค้งงอทางด้านยอดฝัก แล้วเหยียดตรงและขยายขึ้นที่ส่วนโคนส่วนของปลายโคนฝักทู่ ผิวเป็นมันสีเขียวหรือเขียวอมม่วง ค่อนข้างเรียบหรือมีตุ่มขรุขระกระจายทั่วไป ใบเลี้ยงที่ยื่นออกมาสีส้มหรือสีน้ำตาลแดงยาว1-2ซม.
พบ ขึ้นเป็นหมู่ไม้ที่มีพันธุ์ไม้ชนิดเดียวตามปากแม่น้ำลำคลอง และพื้นที่ริมชายฝั่งทะเลที่มีดินอ่อนค่อนข้างลึกและน้ำทะเลท่วมถึงสม่ำเสมอ บางครั้งมีโกงกางใบใหญ่ขึ้นปะปน

ระยะออกดอก : ในช่วงเดือนธันวาคมถึงเดือนมกราคม
ขยายพันธุ์ : ด้วยวิธีการใช้ฝักโดยตรง
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา

121 ตะบูนขาว/Xylocarpus granatum

ชื่อวิทยาศาสตร์     ---Xylocarpus granatum J. Koenig
ชื่อพ้อง    
---Xylocarpus obovatus
ชื่อสามัญ     ---Mangrove Cannonball Tree, Cannonball Mangrove
ชื่ออื่น     ---กระบูน กระบูนขาว ตะบูน ตะบูนขาว
ชื่อวงศ์    ---MELIACEAE
ถิ่นกำเนิด    ---ตามชายฝั่งทะเลในเขตร้อนชื้น
เขตกระจายพันธุ์    ---แอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย -ปาปัว นิวกินี หมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก

ไม้ยืนต้นสูงประมาณ 10-15 เมตร ผลัดใบเจริญเติบโตดีในน้ำกร่อย ลักษณะทรงต้นและเรือนยอดแผ่กว้าง ลำต้นมักคดงอ ส่วนที่โคนต้นมีลักษณะเป็นพูพอน เปลือกต้นสีเทาหรือสีเทาอมขาว หรือเป็นสีน้ำตาลแดง เปลือกแตกล่อนเป็นแผ่นบาง ๆ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคู่เรียงสลับกัน ใบย่อยเรียงตรงข้ามอยู่ 2 คู่ รูปไข่กลับ กว้างประมาณ 4.5-5 ซ.ม.ยาว 6-12 ซ.ม. ปลายใบมนโคนใบเรียวสอบ แผ่นใบหนาและเปราะ ขอบใบโค้งลงและเป็นคลื่นเล็กน้อยดอกสีขาวอมเหลือง ส่งกลิ่นหอมในช่วงบ่ายถึงค่ำ ดอกออกรวมเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามซอกใบ ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 1-1.2 ซ.ม.ผลแห้งแล้วแตก ผลรูปทรงกลม สีน้ำตาล มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 15-20 ซ.ม. มีเมล็ดประมาณ 4-17 เมล็ด

ออกดอก---เดือนมีนาคม-เดือนเมษายน
ขยายพันธุ์ ---เพาะเมล็ด
สถานที่ถ่ายภาพ: อุทธยานธรรมชาติศึกษาสิรีรุกขชาติ ม.มหิดล ศาลายา